/img alt="Imagem da capa" class="recordcover" src="""/>
Dissertação
Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural
Atuar como educador intercultural indígena requer vencer desafios, dentre os quais, a preparação e validação de materiais educacionais contextualizados e inovadores. E foi nesse sentido que propus na pesquisa elaborar uma orientação pedagógica bilingue (Baniwa e Português) para o ensino intercult...
Autor principal: | Lopes, Jaime |
---|---|
Outros Autores: | http://lattes.cnpq.br/7134390846054936 |
Grau: | Dissertação |
Idioma: | por |
Publicado em: |
Universidade Federal do Amazonas
2021
|
Assuntos: | |
Acesso em linha: |
https://tede.ufam.edu.br/handle/tede/8496 |
id |
oai:https:--tede.ufam.edu.br-handle-:tede-8496 |
---|---|
recordtype |
dspace |
spelling |
oai:https:--tede.ufam.edu.br-handle-:tede-84962021-10-20T05:03:30Z Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural Lopes, Jaime Martins, Ayrton Luiz Urizzi http://lattes.cnpq.br/7134390846054936 http://lattes.cnpq.br/6561982851817328 Silva, Antônia Ivanilce Castro Jesus, Edilza Laray de Indígenas - Educação Orientação intercultural Língua baniwa OUTROS Saber Interdisciplinaridade Orientação pedagógica Atuar como educador intercultural indígena requer vencer desafios, dentre os quais, a preparação e validação de materiais educacionais contextualizados e inovadores. E foi nesse sentido que propus na pesquisa elaborar uma orientação pedagógica bilingue (Baniwa e Português) para o ensino intercultural indígena com articulação interdisciplinar dos componentes curriculares do segundo ano do ensino fundamental. Para atingir o objetivo realizei pesquisa bibliográfica e documental e observações in loco para: i. sistematizar as contribuições teóricas à Educação Escolar Indígena; ii. identificar e selecionar informações sobre o arumã e arte Baniwa na confecção de cestarias e; iii. Identificar elementos de articulação intercultural e interdisciplinar dos componentes curriculares do segundo ano do ensino fundamental indígena. A pesquisa foi realizada a partir de minha experiência como educador na Escola Municipal Indígena João de Oliveira, Comunidade Areal, estrada de Camanaus, município de São Gabriel da Cachoeira, Amazonas. A Educação Escolar Indígena corresponde ao processo de produção e transmissão de conhecimento material e imaterial entre gerações a partir do cotidiano compartilhado na comunidade e na escola. Os saberes indígenas expressos no trabalho, nos rituais, na história do povo e tudo o mais que represente a cultura e o saber local podem e devem fazer parte do espaço escolar. A diversidade e riqueza do saber Baniwa sobre a planta de arumã e a produção de cestarias a partir da fibra extraída da espécie demonstrou ser um tema pertinente ao ensino intercultural e interdisciplinar indígena. Portanto, educar a partir de experiências vivenciadas pelos educandos no lugar onde vivem pode favorecer o entendimento do que acontece no dia a dia das famílias e contribuir para a valorização, a manutenção e a revitalização dos saberes e línguas indígenas. Essa aproximação da escola à realidade estimula os comentários, os questionamentos e as respostas assim como o desenvolvimento das habilidades de comunicação oral e escrita dos educandos. Ikadzekatakaitakaro phia newikinai ianheekhe nakhitte lioma phiameetaka lhiehe hirapittinaakaawa, kadzoaha, kanakai pimatsiataka pidenhikaale ate lia matsiaa, lhiehe ikadzekatakhetti ikoawale ikaitekada kadzoaha neemakapidzo nhaha newikinai nheette iwalittetakada tsakha ianhekhetti. Linakhitte nokaite aaha nopesquisaniriko nodeenhi apada iñhaatakada koame pakadzekátaka dzamakhaa iakottiriko, (wakoliko nheette yalanawinai iakoliko). Lirhio lhiehe ikadzekatakhétti newikinai ianheekhe nakhitte, pawakeetakaro nhaha hooreperi disciplina pakadzekataakawape inako aaha 2o ano ikadzekatakhétti ikeñoakaawa. Nookeetakaro lhiehe noomali, nodeenhi pesquisa nanako nhaha nadananhi papera liko dokomento liko tsakhaa nhaha apadawa newiki, nheette nokapakaa aaha nokadzekatali neeni kadzokhette: i. nomatsiata nhaha liakokanaa ikitsindatakape paanheeka ikadzekatakhetti newikinai ieskola niriko; ii. Nokapa nheette nhoeneeta nhaha ikaitekape poapoa nako nheette Baniwanai ianheekaa iñaka poapoa iyo; iii. Nokapa koaka nhaha kanakairi pawakeetaka newikinai ianheekhe nakhitte, nheette nhaha hooreperi disciplina pakadzekataakawape inako aaha 2o ano ikadzekatakhétti ikeñoakaawa. Lhiehe pesquisa nodeenhini noanheekaa nakhitte kadzo ikadzekatakaita kapidzo nhoa aaha pakadzekatakakaroda newikinai idzaada, dzakalee halapokolikoaa estrada liko Kamanaos yapowanaa, lihiipaite riko lhiehe Hiipanako Hiipa, amazonasliko. Lhiehe ikadzekatakhetti newikinai idzaada likaite koame padeenhika nheette koame padzeneetaka ianheekhetti pakapanhi nheette ñameperitsa pakapa, nalhio nhaaha walittepe inoka, linakhitte lhiehe neemakaa heekoapi ikoami nadzakale riko, naeskolaniriko tsakha. Lhiehe newikinai ianheekhe nakaiteri nadeenhikaale nako kalidzamai riko, naistoria niriko, nheette phiome phaa nhaha apadawa nanheekhe, nhaha neemakaa nadzakaleriko, lirhiotsa neenipe ikadzekataakaka nanako naeskolaniriko. Phiome nhaha liodzawaaka lihanipaka lhiehe naanheekhe nhaha Baniwanai linako lhiehe paniatti poapoa, nheette nadeenhikaale poapoa iyoperi, linakhitte liñhaata apada liakokanaa matsiadali pakadzekatakaka inako aaha ikadzekatakhetti newikinai ianheekhe nakhitte hooreperi disciplina nako. Kadzokhette, pikadzekata neemakaa nakhitte nhaha ikadzekatakakapewa aaha neemakaawa liko, kadzo watsa nakeeta naanheeka mherapittinaakatsa koaka nakapali hekoapi ikoami naapanaliko, nheette nakitsindata watsa nakathinaataka phiome lhiehe ianhekhetti ñamekaro lipañawa, nakawhietakaro tsakha lhiehe ianheekhetti walhio, nheette waako tsakhaa. Lhiehe itsoometakhetti eskola kadzoaha neemakapidzo nhaha linewikitenaa likadaa kaakopedaka whaa linako waapiñheetakao matsia, kadzo watsa wahanipataka liawa lhiehe ianheekhetti koamekaro kaakoka matsia nhaa oo nadanakaro madzakani nhaha ienipettinai ikadzekatakakapewa. 2021-10-19T17:52:17Z 2021-08-27 Dissertação LOPES, Jaime. Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural. 2021. 32 f. Dissertação (Mestrado em Rede Nacional para o Ensino das Ciências Ambientais) - Universidade Federal do Amazonas, São Gabriel da Cachoeira (AM), 2021. https://tede.ufam.edu.br/handle/tede/8496 por Acesso Aberto http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ application/pdf Universidade Federal do Amazonas Centro de Ciências do Ambiente Brasil UFAM Rede Nacional para o Ensino das Ciências Ambientais |
institution |
TEDE - Universidade Federal do Amazonas |
collection |
TEDE-UFAM |
language |
por |
topic |
Indígenas - Educação Orientação intercultural Língua baniwa OUTROS Saber Interdisciplinaridade Orientação pedagógica |
spellingShingle |
Indígenas - Educação Orientação intercultural Língua baniwa OUTROS Saber Interdisciplinaridade Orientação pedagógica Lopes, Jaime Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural |
topic_facet |
Indígenas - Educação Orientação intercultural Língua baniwa OUTROS Saber Interdisciplinaridade Orientação pedagógica |
description |
Atuar como educador intercultural indígena requer vencer desafios, dentre os quais, a
preparação e validação de materiais educacionais contextualizados e inovadores. E foi nesse
sentido que propus na pesquisa elaborar uma orientação pedagógica bilingue (Baniwa e
Português) para o ensino intercultural indígena com articulação interdisciplinar dos
componentes curriculares do segundo ano do ensino fundamental. Para atingir o objetivo
realizei pesquisa bibliográfica e documental e observações in loco para: i. sistematizar as
contribuições teóricas à Educação Escolar Indígena; ii. identificar e selecionar informações
sobre o arumã e arte Baniwa na confecção de cestarias e; iii. Identificar elementos de articulação
intercultural e interdisciplinar dos componentes curriculares do segundo ano do ensino
fundamental indígena. A pesquisa foi realizada a partir de minha experiência como educador
na Escola Municipal Indígena João de Oliveira, Comunidade Areal, estrada de Camanaus,
município de São Gabriel da Cachoeira, Amazonas. A Educação Escolar Indígena corresponde
ao processo de produção e transmissão de conhecimento material e imaterial entre gerações a
partir do cotidiano compartilhado na comunidade e na escola. Os saberes indígenas expressos
no trabalho, nos rituais, na história do povo e tudo o mais que represente a cultura e o saber
local podem e devem fazer parte do espaço escolar. A diversidade e riqueza do saber Baniwa
sobre a planta de arumã e a produção de cestarias a partir da fibra extraída da espécie
demonstrou ser um tema pertinente ao ensino intercultural e interdisciplinar indígena. Portanto,
educar a partir de experiências vivenciadas pelos educandos no lugar onde vivem pode
favorecer o entendimento do que acontece no dia a dia das famílias e contribuir para a
valorização, a manutenção e a revitalização dos saberes e línguas indígenas. Essa aproximação
da escola à realidade estimula os comentários, os questionamentos e as respostas assim como o
desenvolvimento das habilidades de comunicação oral e escrita dos educandos. |
author_additional |
Martins, Ayrton Luiz Urizzi |
author_additionalStr |
Martins, Ayrton Luiz Urizzi |
format |
Dissertação |
author |
Lopes, Jaime |
author2 |
http://lattes.cnpq.br/7134390846054936 |
author2Str |
http://lattes.cnpq.br/7134390846054936 |
title |
Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural |
title_short |
Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural |
title_full |
Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural |
title_fullStr |
Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural |
title_full_unstemmed |
Cestarias e saberes do Povo Baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural |
title_sort |
cestarias e saberes do povo baniwa: uma contribuição das ciências ambientais ao ensino intercultural |
publisher |
Universidade Federal do Amazonas |
publishDate |
2021 |
url |
https://tede.ufam.edu.br/handle/tede/8496 |
_version_ |
1831970000324263936 |
score |
11.753735 |